Sınav Kaygısı ve Baş Etme Davranışları
Kaygı , bireyin hayatının belirli dönemlerinde yaşadığı evrensel bir duygudur ya da deneyimdir. Genelde kötü bir şey olacakmış hissi olarak kaygıyı tanımlayabiliriz. Kişinin kendini güvensiz hissettiği durumlar karşısında gösterdiği bir tepkidir. Geleceğe yönelik endişe hali, korku, kötümserlik, umutsuzluk duygularının hakim olmasıdır ( Erözkan, 2014).Kaygı belirli bir dereceye kadar doğaldır. Yani insan belli bir seviyeye kadar kaygı duyması normaldir. Kaygı bir işe başlayabilmemiz için gerekir. Örneğin eğer gireceğiniz sınavlarla ilgili kaygı duymazsanız oturup hazırlanamazsınız. Kaygının bir taraftan hazırlayıcı ve harekete geçirici tarafı da vardır.
Kaygı öğrenilmiş bir durumdur. Klasik koşullanma oluşur edimsel koşullanma ile devam eder ve kaçınarak pekişir.Sınav kaygısı çok da kaçabileceğimiz bir durum değildir. Sınav kaygısını yaşayan çocukların anne ve babalarına baktığımızda mükemmeliyetçi yapıda olabileceklerini görebiliyoruz. Başarı odaklı ebeveynler olabilmektedirler. Sınav kaygısı yaşayan çocukların kaygı duydukları ne olabilir? Yargılanmak . İnsanlar tarafından başarısız görünmektir. Sınavdaki başarı kendi hayatlarındaki başarıdır. Dolayısı ile bu sınavda yaşanacak en olumsuz bir durum kendileri ile ilgili olumsuz inançlara sebep olabilmektedir. Böyle bir inanç, çocuğun olumsuz düşünmesine neden olmaktadır. Bu durumda çocuk sınav ile ilgili kaygı yaşayabilmektedir. Çocuk sınav kaygısı sırasında, sınav ile ilgili sürekli düşünmek, sınavla ile ilgili bir şeyler yapmak, ders çalışırken bile konsantre olamamak, sınava girdiği andan itibaren karın ağrıları, çarpıntılar, bildiklerini zihninden geri çağırmaması belirtiler olabilir. Buradaki temel sorun? Sınavın sonunda ‘başarısız olacağını ‘düşünmesidir. Çocuğun kendisini başarısız bir birey olarak etiketlemesidir. Çocuk bu düşüncesinden dolayı kaygı hissetmektedir. Çocuk ya da birey bu düşünce ile karşılaşmamak için kaçar ya da bu duruma girmemeye çalışır ama çoğu zaman bunu yapamaz. Bu süreçte sınav kaygısı sadece üstte gözüken bir sorundur altta neler olduğunu bulup bunun değerlendirilmesi gerekir. Sınav kaygısını altında başka problemler de olabileceği için sadece ‘şu üstteki problemi halledelim’ anlayışı sağlıklı değildir. Örneğin sınav kaygısı birlikte çoğu zaman dikkat eksikliği gibi sorunlar olabilmektedir. Bu noktada etkili tedavi yöntemlerinden biri olan Bilişsel Davranışçı Terapi olabilmektedir.
Sınav kaygısı çocukluk döneminde başlayan, ileride etkisini arttırarak devam edebilmektedir. Okuldaki otoriter eğitim, ebeveyn tutumları,zorlu sınıf geçme ve zorlu koşullarda not verme sınav kaygısını tetiklemektedir. Sık sık tekrarlanan okul başarısızlıkları da buna eklenebilmektedir.
Sınav kaygısının taşıdığı önem, sınav notunun yüksek olmasının zorunluluğu kaygıyı arttıran bir nedendir. Bununla birlikte yukarıda saydığımız sebeplerden biri mükemmeliyetçilik, beklenti düzeyi, başarısız olma korkusu, zamanı iyi kullanamama gibi faktörler kaygıyı arttırabilmektedir.
Sınav kaygısı ile çalışırken;
Düşünceler->Yapamayacağım,rezil olacağım, yetiştiremeyeceğim, öğretmenlerime ve aileme ne söyleyeceğim, sınavı kazanamazsam hayatta başarısız olacağım, sınavı kazanmam benim hayatta başarılı olacağım anlamına gelir, üniversitede olmadıkça ben bir hiçim, en iyisini yapmalıyım, tüm soruları eksiksiz cevaplamalıyım (yüksek beklentiler) Duygu->Kaygı , gerginlik,korku-> belirtiler fiziksel ->terleme, titreme,kaslarda gerilme, bulantı, sık idrara çıkma, Davranış,-> ders çalışmayı erteleme, sınava girmeme , sınavdan erken çıkma, sınav dışında başka etkinliklere uğraşma.
Sınav kaygısı ile olumsuz baş etme yöntemleri
Kaçınma- erteleme- zaten yapamayacağım hiç uğraşmama,tv izleme, bilgisayar oyunlarına dalma, aşırı telafi, çok ders çalışmalıyım, en yüksek puanı almalıyım.Teslim olma,sınava çalışırsam da kazanamayacağım.
Sağlıklı Baş etme:
Çalışma programı, son anda bilgileri yüklememek,uykuya dikkat etmek,beslenme düzenine dikkat etmek, kaygı yaratan düşünceleri sorgulamak.’Sınavda yüksek puan alamazsam hayatım mahvolur’ yerine ‘ sınavdan iyi not alamazsam dünyanın sonu değil, düşük veya yüksek not almam benim değerimi belirlemez.
Sınav Kaygısı sırasında bireylerin yaptığı bazı düşünce hatalar vardır:
Düşünce hataları:
Aşırı genelleme: Sınavda başarısız olursam birey olarak başarısızım
Felaketleştirme: Sınavı kazanamazsam her şey daha da kötüye gidecek ve herkese rezil olacağım
Etiketleme: Sınavda yüksek puan alamazsam yetersizim.
Gerçekçi olmayan Beklentiler
Bu sınavda derece yapmalıyım en iyi üniversiteye ben girmeliyim. Hiç hata yapmamalıyım. (olumsuz otomatik düşünce)
‘ Sınavın sonucu sadece bana bağlı değil, bana bağlı kısım ders çalışmam, bunun sonucunda
ne olacağını bilemem elimden geleni yapacağım’( alternatif düşünce)
Sınavda heyecanlanmamalıyım( olumsuz otomatik düşünce)
Heyecanlanmak doğal bazen de gerekli ( alternatif düşünce)
Sınav kaygısında en etkili tedavi yöntemlerinden biri Bilişsel Davranışçı Terapilerdir. Bilişsel ve Davranışçı Terapilerde olumsuz otomatik düşüncelerle çalışılır. Bireyin kaygı ilgili olumsuz otomatik düşüncelerine bakılır ve bu düşüncelerle ilgili kanıt ve karşı kanıtlar toplanır. Sorgulanır daha gerçekçi düşünceler bulunur. Alternatif düşüncelere bakılır. Bireyin duygu durumu değerlendirilir. Davranış değişikliklerine gidilir.
Uzm. Psikolog Leyla Aziz
Kaynak
Erözkan, A. ( 2004) .Üniversite Öğrencilerinin Sınav Kaygısı ve Baş Etme Yöntemleri. DergiPark.Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Sayı12 , 1-26.
İstanbul Bir Aile Psikolojik Danışmanlık
